Kritiek hebben of onderscheiden

‘Waarom moet ik altijd degene zijn die er iets van vindt? Waarom zeggen de andere teamleden nou niks? Die zien toch ook dat het daar niet klopt? Nou zien ze mij als degene die altijd zeurt.’

Zo’n waarom vraag is niet neutraal. Er zit lading op. Een lading van kritiek, van oordeel, van beter weten, van ongeduld en verwijt. Het voelt een beetje als zeuren, als klagen, als slachtoffer zijn. Maar er zit een parel van waarde onder.

Onderscheidingsvermogen

Veel hoogsensitieve personen hebben snel in de gaten wat er mis is. Ze hebben een goed ontwikkeld onderscheidingsvermogen. Hun brein is zo uitgerust dat ze kijken hoe iets in het grotere geheel past en ze hebben een antenne voor de harmonie in de groep. Ze hebben het snel door als die harmonie ontbreekt.

Maar als je dan de enige ben die aan de bel trekt, die kritisch is, dan is dat niet fijn. Jammer genoeg is maar één op de vijf mensen hooggevoelig. En lang niet iedere hooggevoelige persoon heeft zijn talenten zo ontwikkeld dat die ingebracht worden. Dus zul je als hooggevoelig persoon in een organisatie of team te maken hebben met een meerderheid van mensen die niet zo sensitief zijn afgesteld, die niet een helikopterview hebben of een antenne voor wat er speelt in de groep, of die het niet durven inbrengen.

Evolutionair voordeel

Als je dat weet, is het niet zo gek dat je vaak de enige bent die iets opmerkt. Evolutionair gezien ben je als hooggevoelig persoon degene die het grotere geheel en de omgeving in de gaten houdt. Zoals stokstaartjes die op de uitkijk staan terwijl de andere 80 % van de stokstaartjes druk bezig is met elkaar. Want dieren hebben ook hun één op de vijf hoogsensitieven. Uit computersimulaties blijkt dat een evolutionair voordeel te hebben. Die 20 % hoogsensitieven is er om een reden: Ze helpen de groep te overleven.

Je kunt wat je opvalt op een positieve manier inbrengen. Vanuit onderscheidingsvermogen in plaats vanuit kritiek. Dat vergt een perspectiefwisseling in jezelf.

Stappen

Stel je voor dat je dat doet als volgt:

Als je ergens kritiek op hebt, merk dat dan op en erken het. Onderzoek de emoties die eronder zitten. Bijvoorbeeld frustratie, teleurstelling, nijdig zijn. Vervolgens laat je je emotie wat zakken (of ga het actief ontstressen met EFT of het ABC van ontstressen). Zo ontstaat er ruimte in je hoofd voor een breder perspectief. Voor een helikopterview.
Je observeert de situatie zo feitelijk mogelijk. Wat speelt hier? Wat mist er? Wat is er nodig? Je gebruikt daarbij je verfijnd afgestelde brein als hsp om de situatie te doorgronden. Je maakt daarbij onderscheid tussen wat je wel wilt en wat je niet wilt. Of wat voor de groep wel of niet gewenst is. Je beseft dat jij vanuit jouw onderscheidingsvermogen dingen kunt opmerken die verschil kunnen maken.
Je focust vervolgens op wat je wel wilt vanuit je onderscheidingsvermogen. Een innerlijk ‘ja’ voor wat je wel wilt geeft meer energie dan een kritisch ‘nee’ tegen wat je niet wilt. Het geeft je motivatie. Van daaruit kun je vragen stellen, procesopmerkingen maken, observaties geven, kansen benoemen of mensen betrekken bij wat je wel wilt. Dat geeft positieve energie en voorkomt dat je gezien wordt als een zeur. Je neemt leiding. Desnoods vanuit de zijlijn.
Om vervolgens waardering te geven als er ook maar iets is wat in de richting gaat die jij wilt. Blinde versterking wordt dat ook wel genoemd.

Valkuil van deze benadering is dat je er kritiek op gaat krijgen dat je kritiek hebt: ‘Ik moet niet zo kritisch zijn.’ Het reflectievermogen waar een hooggevoelig persoon doorgaans goed in is, slaat dan door naar zelfkritiek.

Oordelen

Oordelende gedachten komen en gaan. Je kunt niet leven zonder oordelen. Bovendien, als je doorslaat naar de andere kant, als je kritiekloos zou worden, zou je alles maar over je kant laten gaan, wat niet okay is. We hebben onderscheidingsvermogen nodig om te kijken wat werkt en niet.

Ook hier gaat het om het inzetten van je onderscheidingsvermogen, niet van kritiek: ‘Ah, ik heb kritiek, interessant.’ Vervolgens onderzoek je de emoties die eronder zitten, verzacht je die zodat je weer helder kunt denken vanuit onderscheidingsvermogen.

Eerder gepubliceerd op www.hoogsensitief.nl.