Het Pygmalion-Effect

Het kantoorgebouw is Corona-leeg. In de zaal gaan we op drie meter afstand van elkaar zitten met papieren bekertjes thee en koffie.

Alexander, mijn coachee, is nu anderhalf jaar verandermanager. Na vijf coachgesprekken is het tijd voor een driegesprek met zijn leidinggevende. Hans is net een week terug van een lange periode afwezigheid wegens overbelasting.

Alexander ziet wat er op strategisch niveau moet gebeuren bij de organisatie. Hij trekt werk naar zich toe en collega’s laten het wat graag aan hem over: ‘Als Alexander het doet, komt het voor elkaar.’ Lekker makkelijk gedacht.

Alexander is moe en voelt zich onzeker. Past hij wel in het managementteam? Hoort dit werk wel bij hem? Hij merkt geen waardering van zijn collega’s of van zijn tijdelijk leidinggevende. De laatste heeft bovendien een opdracht die niet aansluit bij zijn opdracht.

Hij zit in tweestrijd wat hij hierover zal delen met Hans.

Hans luistert aandachtig. Hij geeft Alexander alle ruimte voor zijn verhaal, zodat hij zich durft te laten zien. Hij geeft erkenning hoe zwaar het is voor Alexander: ‘Ook al was ik er niet, ik voel me wel verantwoordelijk. Ik vind het naar dat je je zo op een eilandje voelt zitten. Ik wil er alles aan doen om je te helpen, want ik vind je een geweldige kracht. Ik zie wat jij voor elkaar krijgt. Ik had een promotie voor je in gedachten, maar je bent zo hard nodig op deze plek.’

Alexander gaat rechter op zitten. De trekken van bezorgdheid glijden naar een glimlach toe. Ik voel me mee opgelucht dat Hans zoveel erkenning geeft aan Alexander en diens kwaliteiten echt ziet. Het is een gouden moment.

Ik vertel hen over het Pygmalion-effect

Kort gezegd betekent dit effect dat de oprechte verwachting van een manager bij een medewerker het bijpassende gedrag oproept.

De langere uitleg gaat over de Griekse mythe van prins Pygmalion die een beeld maakt dat zo mooi is dat hij er verliefd op wordt. Aphrodite, de godin van de liefde, krijgt met hem te doen en brengt het beeld tot leven.

Het Pygmalion-effect is vele malen onderzocht in verschillende situaties: scholen, universiteiten, met ratten (ja, echt!), in het leger en in organisaties. Telkens wordt het Pygmalion-effect aangetoond: De verwachting, geloof en het vertrouwen van een autoriteit hebben veel invloed op de prestaties van mensen, kinderen en ratten. Het maakt niet uit of die verwachting bewust of onbewust is. Het vergroot het geloof en vertrouwen van mensen in zichzelf, maakt het makkelijker om succesvol te handelen en het IQ stijgt ervan.

Nu lijkt het of een ontwikkeling begint bij het vertrouwen van een leidinggevende of andere autoriteit. Dat klopt niet helemaal, want het geloof van de leidinggevende begint bij werk of gedrag dat hij heeft zien doen. Dus het ‘succesvolle’ is er al. Of op z’n minst enigszins aanwezig. Of denk je dat je een rat kunt leren vliegen door maar te geloven dat hij dat kan? Behalve oprecht moet de waardering van de leidinggevende ook gebaseerd zijn op realiteit.

Neemt niet weg dat het echt zien en erkennen van gedrag een versterkende invloed heeft op dat gedrag. Het geeft vertrouwen om er meer van te laten zien. Het brengt een selffulfilling prophecy op gang.

Stress scores in het groen

Het mooie van Alexander is dat hij zich kwetsbaar opstelt naar zijn leidinggevende. Het mooie van Hans is dat hij hem oprechte waardering geeft. De weken daarna krijgt Alexander betere contacten met zijn collega’s en ook met de manager van zijn leidinggevende. Hij voelt zich weer gezien. Hij kan meer openstaan voor de waardering die er wel degelijk is.

De stress scores van Alexander geven een maand na dit gesprek een veel rooskleuriger beeld van zijn burn-outklachten. Hij vraagt zich niet meer af of hij wel in het managementteam of in zijn rol past. Hij voelt zich energiek en gesteund. Het driegesprek met zijn leidinggevende is een kantelmoment geweest.

Alexander is geen uitzondering in mijn werk. Herhaaldelijk heb ik gezien hoe steunend en helend de band met de leidinggevende kan uitpakken. Wat je aandacht geeft groeit.

25 jaar coach

Ik heb zelf veel profijt gehad van het Pygmalion-effect. Al 25 jaar lang krijg ik vertrouwen van opdrachtgevers en coachees in het werk dat ik doe. Dat vertrouwen, die verwachting dat ik iets kan betekenen voor een coachee, haalt het beste in me naar boven.

Op 1 januari 1997 begon ik met Rozemond Coaching. Ik wil iedereen die me geholpen heeft om te groeien als coach waardering geven: Intervisiegenoten, docenten en trainers, vakgenoten, opdrachtgevers, coachees, mijn echtgenoot, mijn kinderen en mijn ouders, mijn zussen en broer, supervisoren, schrijvers, filmmakers en muziekleraren.

Tips

Hier tips om je verder te verdiepen in het Pygmalion-effect:

Een heldere animatie over het Pygmalion-effect (4.46 minuten).

Wikipedia over het Pygmalion-effect.

‘Alles wat je aandacht geeft, groeit. De kunst van het ‘transparant’ managen.’ Van Cora Smit m.m.v. Saskia Tjepkema. Dit boek is een klassieker over het onderwerp aanspreken en een must voor iedere leidinggevende.