Online zijn draagt bij aan Chronische Stress

‘Het lijkt wel een kippenhok in mijn hoofd’. De coachee kijkt me met een scheef lachje aan. We hebben net een kwartier zitten mediteren bij de start van het gesprek.

‘Op mijn werk is het vaak ook een kippenhok’  verzucht ze.

We zijn beiden een tijdje stil. De coachee kijkt voor zich uit en beweegt haar ogen heen en weer terwijl ze haar mond scheef samen knijpt. Ik geniet ervan dat ik niets hoeft te doen dan te wachten.

Ze kijkt me weer aan en zegt: ‘Vanaf het begin van de dag word ik geleefd! Er is geen ruimte om na te denken. Hier is die ruimte wel.’

Er komt een vraag bij me op: ‘Waar begin jij je dag mee?’

‘Met het checken van mijn e-mail.’

Ik vraag haar: ‘Hoe lang ben je daarmee bezig?’

‘Dat weet ik eigenlijk niet. Best wel lang. Misschien moet ik dat eens bijhouden.’

Nou, dan is daar een kans op meer rust en meesterschap in haar werk.  

Vechten tegen de e-mailstroom

Ik herinner me nog dat ik elke ochtend begon aan de strijd tegen de e-mails. Ik zorgde er steeds voor dat mijn inbox zo leeg mogelijk bleef door voortdurend mijn e-mail te checken. Het leek zo handig om die strijd ook via mijn mobiel te strijden.

Als je een dag begint door te reageren op je e-mails in plaats van je eigen agenda te volgen, is de kans groot dat je geleefd wordt. Het controleren van je e-mail werkt verslavend.

Bij mij ligt dat gevaar nog steeds op de loer. Zodra ik mijn computer aanzet op een moment dat ik niet alert ben, gaat als eerste mijn outlook open, zit ik voor ik het weet mijn e-mails te lezen en denk ik: ‘Ah, een bericht van Ria, even reageren.’  Zo wordt mijn kostbare tijd opgeslokt en ben ik voor ik het weet een uur verder. Dan voelt mijn hoofd zo vol, dat ik geen puf meer heb om iets creatiefs te doen.

Theo Compernolle schreef het boek ‘Ontketen je brein, Hoe hyperconnectiviteit en multitasken je hersenen gijzelen en hoe je eraan kunt ontsnappen.’

Door dit boek te lezen realiseerde ik me dat ik verslaafd was aan mijn e-mail. Ik schrok van de gevolgen die dit kan hebben voor je brein. Sindsdien heb ik mezelf op een streng dieet gezet wat betreft het gebruik van mijn ICT. En als ik online ben, neem ik de moeite om me te focussen op iets wat me werkelijk interesseert en echt relevant voor me is. 

Theo Compernolle heeft het over een dopamine impuls. Elke keer als je het signaal hoort dat er een berichtje binnen is, of je denkt eraan of je hebt de verwachting dat er iets interessants te lezen zal zijn, komt er een proces op gang dat lijkt op het breinproces bij gokverslaafden.

Reflex

Je hersenen reageren reflexmatig en hoe vaker je eraan toegeeft, hoe sterker de impuls wordt om gehoor te geven aan je neiging om online te zijn. Je vergeet dan je werkelijke behoeften, zoals de behoefte om te eten, te slapen en de behoefte aan schoonheid. Geleidelijk komen je hersenen in een toestand van lichte, maar chronische stress. Waar je van acute stress makkelijk bij kan trekken door rust te nemen en bij te slapen, is chronische stress moeilijker te keren. De fysieke gevolgen van chronische stress zijn net zo erg als de fysieke gevolgen na een heftige, stressvolle gebeurtenis.

Die opbouw naar chronische stress wordt nog versterkt door de vele taakwisselingen tijdens het online zijn. Ons brein kan niet multitasken zoals veel mensen wel denken. Het kan alleen wisselen van de ene taak naar de andere. En niet eens snel.

Ik word gestoord door de bel van mijn mobiel. Het is mijn zusje. Het kost me een aantal seconden om me los te maken van deze tekst, aandacht te geven aan mijn telefoon, echt los te laten waar ik mee bezig ben en mijn aandacht voor haar beschikbaar te hebben. Ze vraagt of ik vrijdag wil oppassen op mijn neefjes. Ik merk dat ik weinig ruimte heb om door te vragen of mee te leven. Ik ben dol op mijn neefjes en vind het leuk om af en toe op ze te passen, maar kan die dag niet. Ik zeg nee en houd het kort. Op het moment dat ik na het telefoontje mijn aandacht weer terug wil brengen naar mijn tekst, duurt het ook weer een tijdje voor ik weet waar die over gaat.   

Zo’n wisseling van context kost je brein bakken met energie en als het vaak gebeurt, kom je in een neerwaartse spiraal van chronische stress. Omdat het geleidelijk gaat, kun je gemakkelijk vermoeidheidssignalen negeren.

ICT en Chronische Stress

Denk je dat je die uitzondering bent die wel kan multitasken? Probeer dan de volgende opdracht: Schrijf het woord ‘Multitasking’ op en zet vervolgens de nummers 1-12 eronder. Daarna schrijf je hetzelfde op, maar na elke letter wissel je naar een cijfer dat je precies onder een letter zet. Beide keren dat je deze opdracht doet, singletaskend en multitaskend, neem je de tijd op. In beide gevallen ziet het resultaat er op papier hetzelfde uit. De hoeveelheid tijd die je per opdracht kwijt bent, verschilt echter dramatisch.

Uit vele onderzoeken blijkt dat je productiever kan werken als je taken achter elkaar uitvoert en eerst afmaakt voor je naar de volgende gaat. Dus probeer niet taken tegelijkertijd af te handelen, ook al leent de moderne ICT zich geweldig voor snel wisselen van het één naar het ander.

Pas op voor de neerwaartse spiraal van chronische stress. Niet de ICT vormen het probleem, maar de manier waarop we ze gebruiken.

Als je brein in de stress stand staat, gaat het via het reflexbrein werken, en is je reflecterend vermogen niet toegankelijk. Er blijft weinig bandbreedte over voor de inzet van je natuurlijke intelligentie. Het is vanuit je reflexbrein moeilijk om je los te maken van je ICT en het is lastig te bepalen wat werkelijk prioriteit heeft in je werk. Dus voor je het weet ben je bezig met onbelangrijke dingen af te handelen en kan je jezelf er niet toe brengen om te stoppen.

Zo kom je terecht in een neerwaartse spiraal van chronische stress: Je kunt niet meer helder nadenken, je reageert geïrriteerd en je gaat op de automatische piloot functioneren. Het wordt dan moeilijk om vanuit wijsheid een besluit te nemen, complexe zaken te doorgronden en creatieve oplossingen te bedenken voor problemen. Je wordt er dommer en asocialer van.

Test je ICT gebruik

Ga bij jezelf na of jij meester bent over je ICT. Antwoord steeds met ja of nee:

• Ik wissel voortdurend van de ene taak naar de andere, zonder ze eerst af te ronden.
• Ik check altijd mijn e-mail voordat ik iets anders ga doen.
• Als ik online ben en iemand heeft me nodig, zeg ik meestal ‘over een paar minuten’ voordat ik stop.
• Ik ben geregeld online op het toilet.
• Ik slaap gewoonlijk minder dan zeven uur.
• Ik ervaar vaak een aanhoudend (laag) niveau van stress of spanning.
• Op mijn werk kan ik hoogstens twee keer per week drie kwartier met dezelfde taak bezig blijven zonder gestoord te worden (geen telefoon, geen e-mail, geen boodschappen).
• Zelfs als ik niet gestoord word, kost het me moeite om me tenminste een halfuur op een boek of een belangrijk, lang rapport te concentreren.
• Ik zit geregeld achter het stuur te bellen.
• Ik ben soms aan het sms’en achter het stuur.

Als je meerdere keren ‘ja’ hebt geantwoord, geldt: hoe meer ja’s, hoe dringender en belangrijker het is om het boek van Compernolle te lezen. Je efficiëntie, de effectiviteit van en het plezier in je werk zullen met sprongen vooruit gaan.

Als je wilt uitzoeken of je verslaafd bent aan online zijn, probeer dan eens een dag, of zelfs een week niet online te zijn. En kijk of er ontwenningsverschijnselen opkomen.

Je kunt de volgende vragenlijst van Compernolle invullen om na te gaan hoe erg je ICT verslaving is:

1. Slaap je altijd met je telefoon naast je bed?
2. Check je altijd je e-mail of social media voordat je iets anders doet?
3. Als je online bent en iemand heeft je nodig, zeg je dan gewoonlijk ‘nog een paar minuutjes’ voordat je stopt?
4. Ben je liever online dan met anderen uit te gaan?
5. Verlang je vaak naar de volgende keer dat je online zult zijn?
6. Lieg je over hoe lang je online bent geweest of probeer je dit te verbergen?
7. Verbetert online gaan een (enigszins) depressieve of nerveuze stemming?
8. Klagen anderen in je omgeving over de tijd dat je online bent?
9. Voel je je ongemakkelijk of gestrest als je niet mobiel online kunt?
10. Ga je online (e-mail, internet of sms’en) zodra je een taak of een deel van een taak hebt afgemaakt?

Als je drie of meer vragen positief hebt beantwoord is de kans groot dat je verslaafd bent.

Een verslaafde zal proberen zijn verslaving te ontkennen. Ik raad iedere breinwerker aan om het boek van Theo Compernolle te lezen en je voordeel te doen met zijn adviezen. Je maakt je brein weer vrij om helder te denken, voor een goed gesprek en voor het ondergaan en creëren van schoonheid.

Adviezen om meester te worden over je ICT

Enkele adviezen uit zijn boek zijn direct toe te passen:

• Check je e-mail niet vaker dan twee keer per dag. Aan het einde van de ochtend en aan het einde van de middag. Dan houd je aan het begin van een dagdeel een helder hoofd voor belangrijk werk.
• Lees je e-mail in clusters. Dus lees de mailtjes die met elkaar samenhangen, die bij één project horen of die van dezelfde afzender zijn achter elkaar. Dan verminder je het aantal keren dat je moet wisselen van context.
• Gebruik geen telefoon tijdens het rijden, ook niet handsfree. Het is gevaarlijker dan rijden onder invloed.
• Ga vaak offline om je brein te laten bijkomen, om te archiveren wat je aan informatie hebt opgenomen en om te reflecteren op wat je ermee wilt.
• Ga minimaal één uur per dag volledig offline als je intellectueel productief wilt zijn. Je brein heeft speelruimte nodig om zich te ontwikkelen.
• Lees moeilijke teksten van papier. Je verwerkt informatie van papier beter dan van de computer.
• Beantwoord je e-mails niet meteen.
• Ga voor complexe besluitvorming het gesprek aan, probeer het niet via de e-mail te regelen.
• Maak zo min mogelijk gebruik van cc. En antwoord niet de hele groep als dat niet nodig is.
• Maak je planningen offline en doe dat op zondagavond 20 minuten zodat je op dat moment een helder hoofd hebt, vanuit je prioriteiten een planning maakt en je voldoende offline tijd kunt inplannen.
• Handel je e-mail niet via je smartphone af. Het gaat sneller via je computer.
• Zorg dat je niet meer dan vijftig e-mails per dag ontvangt. Meer leidt tot informatie overbelasting en maakt je reactief. (Compernolle geeft veel adviezen hoe je dit voor elkaar kunt krijgen).
• Vermijd open kantoortuinen, ze leiden je teveel af om effectief gebruik te kunnen maken van je brein.
• Weet waar je gelukkig van wordt en wat je voldoening geeft in je leven en geeft dat prioriteit.

Neem tijd voor slow thinking.

Hoe het afliep met mijn coachee

Mijn coachee heeft het boek van Compernolle in één ruk uitgelezen. Ze heeft veel van zijn adviezen toegepast, voelt zich een stuk rustiger en wil over het boek een presentatie gaan houden. Ook haar collega’s hebben last van ‘hyperconnectiviteit’.

Wil je meer informatie over hoe dat werkt met chronische stress? Lees mijn artikel over stressfysiologie.