Waarom duurt burn-out zo lang?

De afgelopen maanden heb ik mijn handen vol gehad aan het coachen van mensen die overspannen zijn of burn-out. Het gaat me aan het hart dat er steeds meer mensen zijn die last hebben van de gevolgen van chronische stress.

Afhankelijk van de ernst van de klachten kan het lang duren voor een coachee weer hersteld is. Soms meldt een coachee zich ziek. Soms is dat ziekteverzuim van lange duur. Burn-out duurt het langst van alle werkgerelateerde psychologische klachten. 25% is na een jaar nog niet goed hersteld.

Hersteltijd

Niet elke leidinggevende of bedrijfsarts is even begripvol als zo’n herstelproces veel tijd kost. Ik hoor geregeld het volgende argument: ‘Uit onderzoek blijkt dat mensen die langdurig wegblijven van het werk door psychosociale klachten dat steeds langer blijven doen. Dus is het belangrijk om ze zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen en trapsgewijs de werkbelasting op te bouwen.’

Tijdcontingent re-integreren wordt dit genoemd. Het staat als richtlijn in de protocollen. Het UWV kan bedrijven erop afrekenen als ze zich niet aan die richtlijnen houden. De sanctie kan zijn dat de werkgever loon moet doorbetalen als de werknemer niet beter wordt na twee jaar.

Ook ik werd onder druk gezet om niet te lang ziek te zijn toen ik burn-out was twintig jaar geleden. Is er dan niets veranderd? Want er klopt iets niet aan deze redenering. Mensen die lang uitvallen hebben gewoon ernstiger klachten.

Een groot probleem, waar elke burn-outer meer worstelt, is dat de klachten niet zichtbaar zijn, ‘Had ik maar een gebroken been’ hoor ik vaak. ‘Dan is het duidelijk waarom ik van het werk weg blijf.’

Maar ook al is de fysieke schade bij burn-out niet direct zichtbaar, die is wel degelijk aanwezig en kan erger worden door op de oude voet door te gaan. De kunst is om de ernst van de schade zichtbaar te maken.

Lange dagen

Neem coachee A, een jonge vrouw met veel ambities en werkzaam in de trainingswereld. Ze heeft grote moeite om zich te concentreren en helder te denken. Elke mentale taak kost haar veel meer tijd dan voor haar burn-out. Uit de tests en een interview blijkt dat haar cognitieve functioneren sterk is aangetast door chronische stress. Als ze dezelfde productie wil halen als voorheen, moet ze lange dagen maken van meer dan tien uur. Uit loyaliteit heeft ze dat ook maandenlang gedaan. Maar daardoor heeft ze nog meer klachten ontwikkeld, zoals chronische pijn in schouders en rug. Dit probleem is niet alleen maar psychisch. Dit is een probleem met een psychobiologische grondslag.

Sonja van Zweden heeft een helder artikel geschreven wat dit kwartaal gepubliceerd is in het tijdschrift voor psychotherapie. Zij toont aan dat de richtlijnen die bedrijfsartsen, verzekeringsartsen en het UWV moeten hanteren volgens wet verbetering poortwachter, een niet door bewijs onderbouwde psychologische visie is. Caroline Hamming van CSR Centrum heeft er een samenvatting van gemaakt die vrij beschikbaar is. Lees het als je er meer over wilt weten.

Lichamelijke basis

Jammer genoeg wordt burn-out sinds de Wet verbetering poortwachter in 2002 niet meer gezien als een medische aandoening. Het wordt gezien als het effect van psychische problemen van de patiënt met/op zijn werk. En dat terwijl er genoeg onderzoek is dat aantoont dat burn-out een lichamelijke basis heeft veroorzaakt door disfunctioneren bij vermoeidheid. Als de werkdruk te hoog is, kan dat bijdragen aan vermoeidheid en een negatieve spiraal van psychobiologische problemen.

Door uitputting krijgt iemand mentale, emotionele, cognitieve  en gedragsmatige klachten. Hoe langer de uitputting en hoe groter de klachten, hoe meer tijd nodig is voor herstel.

Psychische problemen zijn niet in de eerste plaats de oorzaak van burn-out, maar het gevolg. En ze lossen vaak op als iemand voldoende herstelt van roofbouw. Het is niet terecht en in veel gevallen ook niet helpend om de persoonlijkheid van de werknemer verantwoordelijk te houden voor de burn-out.

Herstelvermogen

Een eenvoudig voorbeeld is een jonge vrouw die ik begeleidde met stress- en depressieve klachten. Ze was te lusteloos om op tijd naar bed te gaan. Na een paar weken lang en goed slapen verdwenen haar klachten.

De psychosociale visie op burn-outverschijnselen doet de burn-outer tekort. Herstel van vermoeidheid en roofbouw wordt niet centraal gesteld in deze visie. De psychobiologische visie doet dat wel. Trapsgewijs opbouwen van de belasting vind ik een goed idee, maar pas op het moment dat er voldoende herstelvermogen en vitaliteit aanwezig is.