Waarom is compassie belangrijk

Compassie is niet een toevallig bijproduct in ons leven. Ik zie het als één van onze belangrijkste vermogens tot overleven die we tijdens de evolutie ontwikkeld hebben. Het is de kern van ons vermogen om te overleven in de toekomst.

Alleen omdat we bereid zijn geweest om om elkaar te geven, vriendelijkheid en liefde te voelen voor elkaar, duurzame banden aan te gaan en samen te werken, konden we de meest complexe uitdagingen in ons bestaan aangaan en overleven.

Een kind kan zich alleen ten volle ontwikkelen als hij of zij liefdevolle vriendelijkheid ontvangt van een ouder of verzorger. De ontwikkelingsfase van baby tot volwassene is buiten proporties lang ten opzichte van die van andere zoogdieren. En al die tijd is een baby of kind behoorlijk kwetsbaar.

Hoe hebben we zolang weten te overleven ondanks die kwetsbaarheid?

Juist omdat we in staat zijn op gecompliceerde manieren voor elkaar te zorgen.

Tijdens het opgroeien stimuleren we als ouder bij ons kind verfijnde manieren van communicatie en samenwerken. Het is niet alleen door onze intelligentie dat we evolutionair zo ver gekomen zijn, maar vooral door ons vermogen samen te werken en zo complexe samenlevingen te vormen die in de meest barre omstandigheden en bij grote veranderingen konden overleven.

Het vermogen afhankelijk van elkaar te zijn en voor elkaar te zorgen, als ouder met kind, maar ook in vriendschap familie- en organisatierelaties, is wezenlijk voor wie wij zijn als mens. We zijn sociale dieren.

Door allerlei omstandigheden komt dat vermogen tot liefdevolle aandacht en compassie niet altijd goed uit de verf. Als we als kind liefdevolle aandacht gemist hebben, dan zal het als volwassene moeilijk zijn om die liefdevolle aandacht te ontvangen of geven aan anderen of onszelf. Als we zwaar onder druk staan en uitgeput zijn, kunnen we ook moeilijk het geduld opbrengen dat nodig is voor compassie. Dan zal er meer hardheid zijn en onbegrip. Als dat in organisaties veel voorkomt ontstaat er een organisatie waar we steeds minder bij willen horen.

Om in onze ontwikkeling als persoon en als mensheid verder te komen is het ontwikkelen van compassie cruciaal. We leven niet alleen voor onszelf. Anderen in onze omgeving hebben onze aandacht, betrokkenheid en zorg nodig.

Je hersenen zijn plastisch

Gelukkig zijn onze hersenen plastisch. Het blijkt mogelijk om ook op latere leeftijd compassie te ontwikkelen. Het is net als het leren bespelen van een instrument: het vergt aandacht en oefening en het is een kwestie van volhouden. De overtuiging dat je iets (nieuws) kan leren en dat je hersenen plastisch zijn maakt al dat het leren van compassie makkelijker gaat.

Drie stappen naar Zelfcompassie

Kristin Neff geeft in haar boek Zelfcompassie drie stappen om zelfcompassie te beoefenen tijdens moeilijke momenten. Als je dit bewust toepast kun je wat zachter leren worden naar jezelf. Het ontwikkelen van compassie naar je zelf en anderen gaat gelijk op.

1. Erken dat je je ergens niet goed over voelt, dat het moeilijk voor je is: ‘Dit is een moeilijk moment’.
2. Realiseer je dat dit onderdeel is van de gedeelde menselijke ervaring: ‘Wat ik voel is niet meer dan menselijk.’
3. Vraag je af wat je nodig hebt om voor jezelf te zorgen.

Dat klinkt bijvoorbeeld als volgt:

1. ‘Ach, ik vind dit een moeilijk project. Het is onoverzichtelijk en ik weet niet wat de volgende stap is.’
2. ‘Het is begrijpelijk dat het moeilijk is. Het is niet meer dan menselijk dat ik het soms niet weet en me machteloos en ontmoedigd voel.’
3. ‘Hoe kan ik voor mezelf zorgen? Door nu pauze te nemen en mezelf even af te leiden. Na de pauze kijk ik er weer met frisse blik tegenaan.’

Dus eenvoudige zelfzorg als het nemen van een pauze is al een vorm van zelfcompassie.

Wat betekent voor jou compassie? Heb je hier voorbeelden van?